Tablica 4

STARE ZADRZEWIENIE ŚRÓDPOLNE

dąb szypułkowy i czereśnia ptasia

Dąb szypułkowy

Wędrując naszą ścieżką, możecie podziwiać piękne stare dęby. Nie wiemy, czy zostały one posadzone ręką człowieka, czy są pozostałością dawnego naturalnego lasu. Niektóre z nich mogą, ze względu na obwód pnia przekraczający 300 cm, zostać uznane za pomniki przyrody i z tego tytułu zostać objęte ochroną prawną.

Dąb, ze względu na majestatyczny pokrój, długowieczność i twardość drewna, cieszy się w wielu kulturach wyjątkowym szacunkiem jako „król drzew”. Ludzie od wieków wiedzieli też, że mimo że stare dęby w czasie burz często są rażone piorunami, nie łamią się. Pewnie dlatego w celtyckich, germańskich i słowiańskich wierzeniach były siedzibą bóstw. U Słowian był to Perun. W języku polskim od jego imienia wzięło się słowo piorun, a na Śląsku – pieron. Przed wiekami na Śląsku święte dęby Pierona były nazywane perynami.

Pod dużymi dębami tworzy się swoista stołówka dla zwierząt, przede wszystkim dla dzików i wiewiórek, ale mogą tu pożywić się także myszy, nornice, sójki i dzięcioły. W dawnych wiekach w dąbrowach wypasano trzodę chlewną, a pieniężną wartość lasu przeliczano na liczbę świń możliwą do wykarmienia. Liczono, że do utuczenia jednego wieprza potrzeba 25 dorosłych dębów. Tradycja wypasania świń w lasach była obecna jeszcze na początku XX wieku.

Czereśnia ptasia

W kwietniu, zanim na drzewach pojawią się liście, w lasach i zadrzewieniach śródpolnych rozkwitają czereśnie ptasie, czyli trześnie; to wtedy najłatwiej jest je zauważyć i rozpoznać po obfitym, białym kwieciu. Podobnie jak inni dziko rosnący przodkowie drzew i krzewów owocowych, trześnia zaliczana jest do gatunków biocenotycznych, czyli mających szczególne znaczenie dla lokalnej bioróżnorodności. Dostarcza ona obfitego pożywienia dla wielu gatunków ptaków i dla owadów, w tym zapylających kwiaty różnych gatunków roślin rosnących w okolicy.

Na terenie Śląskiego Ogrodu Botanicznego rośnie wiele trześni, w tym o obwodzie pnia powyżej 100 cm, co stwarza możliwość nadania im statusu pomników przyrody. Najstarsze i najpiękniejsze rosną przy ścieżce – najokazalsza ma obwód pnia bliski 250 cm i liczy sobie około 100 lat.  

Na wielu trześniach umieszczono budki dla ptaków, głównie z myślą o największych amatorach czereśni – szpakach. Obecność szpaków w sadach czereśniowych jest bardzo niepożądana, ale w zadrzewieniach i alejach śródpolnych są one mile widziane.

Śpiew szpaków może zadziwić, bo potrafią one powtarzać dźwięki otoczenia. Naśladują nie tylko inne ptaki, ale także głosy ludzi, odgłosy maszyn ogrodowych lub leśnych, a nawet dźwięki smartfonów!