Tablica 10

Grzyby Fiołkowej Góry

Tutejszy świat grzybów nie jest jeszcze (w 2018 roku) dobrze poznany, choć pobieżne obserwacje grzybów rosnących w pobliżu ścieżki edukacyjnej pozwoliły nam już rozpoznać około 200 gatunków. Są wśród nich zarówno grzyby pospolite i powszechnie zbierane, jak i najsilniej trujące. Nie brak też istotnych osobliwości, a także gatunków rzadkich w Polsce, w tym objętych ochroną.

Smardzowate. W lasach i czyżniach Fiołkowej Góry i jej okolic, w tym przy samej ścieżce edukacyjnej, rośnie co najmniej pięć gatunków smardzowatych – wyjątkowo pięknych, rzadkich w Polsce grzybów pozostających pod częściową ochroną prawną. Sprzyja im podłoże: bogate w wapń, a przy tym dobrze utrzymujące wilgoć. Ich owocniki ukazują się w kwietniu i na początku maja, bywa, że bardzo licznie, jednak pod warunkiem, że wraz z ciepłymi wiosennymi dniami spadną obfite deszcze. W niektórych latach nie wyrastają wcale.
1. Smardzówka czeska – rośnie w lesie na Fiołkowej Górze i w pobliżu kamieniołomów; ukazuje się wcześnie, nawet na przełomie marca i kwietnia.
2. Naparstniczka stożkowata – rośnie w różnego rodzaju zaroślach i zagajnikach, ale najliczniej w starych czyżniach, pod głogami i tarninami.
3. Smardz jadalny – szczególnie upodobał sobie zagajniki na starych płytkich wyrobiskach wapienia i zarośla na starych gruzowiskach.
4. Smardz wyniosły – tu i ówdzie towarzyszy w czyżniach naparstniczce stożkowatej, zwłaszcza w sąsiedztwie starych okazów tarniny.
5. Mitrówka półwolna – ukazuje się jako ostatnia, a w starodrzewiu Fiołkowej Góry młode owocniki można spotkać jeszcze w połowie maja.

Gatunki rzadkie w Polsce, figurujące w Czerwonej Księdzie Grzybów. Boczniaczek pomarańczowy (I) pojawiający się późną jesienią na murszejących kłodach dębów i buków. Świecznica rozgałęziona (II) pojawiająca się późnym latem i jesienią na silnie zbutwiałym drewnie. Różnoporek trwały (III) rosnący na obumarłych korzeniach drzew, pozornie na ziemi; w Polsce bardzo rzadki. Żylak czerwonawy (IV) pojawiający się jesienią na martwych pniach, najczęściej dębów. Gmatwica trójbarwna(V) rosnąca na martwych lub zamierających brzozach i innych drzewach liściastych.  Purchawica olbrzymia (VI) rosnąca na brzegach lasu i w zaroślach towarzyszących ścieżce edukacyjnej. Borowik ponury (VII) lub gąska zielonka (VIII) odmiana topolowa.  

Piękno grzybów bywa zwodnicze. Muchomór zielonkawy (A), najsilniej trujący grzyb świata, i prawie tak samo toksyczna czubajeczka ostrołuskowa (B). Grzyby trujące nie „ostrzegają” o swoich właściwościach – ani smakiem, ani zapachem, ani kształtem ani barwą. Jeśli ktoś chce zbierać grzyby, powinien po prostu nauczyć się rozpoznawania ich gatunków.

Niektóre grzyby tworzą owocniki o zadziwiających kształtach i barwie, dostarczające inspiracji autorom nazw gatunkowych, jak i artystom plastykom. Żylak promienisty (C) tworzący późną jesienią rozpostarte, wielobarwne owocniki na martwych kłodach drzew liściastych. Uszak bzowy (D), którego owocniki mogą pojawiać się przez cały rok na krzewach bzu czarnego. W zależności od stopnia uwilgotnienia, owocnik może przybierać barwę od pomarańczowej, poprzez fioletową, brązową aż do czarnej.

Grzyby rozkładające drewno mają różne strategie życiowe. Grzybówka krwista (E) żyje na martwym drewnie drzew liściastych (tutaj – na kłodzie dębu). Grzybnia rozwija się przez wiele lat i kilka razy w roku, od wiosny do późnej jesieni wytwarza liczne owocniki, których trwałość nie przekracza kilku dni. Hubiak pospolity (F). Jego grzybnia pasożytuje w żywym drzewie i dopiero po obumarciu konaru, fragmentu pnia lub całego drzewa wytwarza wieloletnie, zdrewniałe owocniki (tutaj – na kłodzie brzozy). Stary okaz hubiaka może liczyć sobie nawet ponad 50 lat i osiągnąć szerokość ponad 0,5 m.

BŁYSKOPOREK PODKOROWY (=włóknouszek ukośny, czarna huba brzozy). W odległości kilkudziesięciu metrów od ścieżki można natknąć się na stare brzozy z czarno-brązowymi naroślami tworzonymi przez grzyb pasożytujący na pniu. Dość krucha konsystencja pomaga odróżnić błyskoporka od powszechnie spotykanych, zdrewniałych narośli nazywanych czeczotami. Gatunek ten podlega częściowej ochronie prawnej.