Tablica 18

Entomofauna

Świat owadów okolic Śląskiego Ogrodu Botanicznego nie był przedmiotem szczegółowych badań. Ukształtowanie terenu, jego rolnicze i sadownicze użytkowanie, obecność łąk, czyżni, miedz z polnymi chwastami, starych lasów z dużą ilością martwego drewna, zadrzewień, stawów i mokradeł, wreszcie – wyjątkowo długa lista gatunków roślin żywicielskich, zarówno dziko rosnących, jak i ozdobnych, w tym zarówno miododajnych, przesądza o bogactwie gatunków owadów. Wiosną i latem nietrudno tu dostrzec liczne gatunki motyli, trzmieli, dzikich pszczół, chrząszczy, pluskwiaków i wielu innych, a wśród nich – owadów, których rozwój jest związany z wodą, na przykład ważek i jętek. Rzeczywistego bogactwa gatunków możemy się tylko domyślać, skoro wstępne, wyrywkowe badania nad występowaniem motyli nocnych wskazują, że jest ich tutaj kilkaset gatunków! Spacerowiczów zapewne cieszy szczególnie widok barwnych motyli, ale uwagę przyciągać mogą także inne ciekawe gatunki owadów.

Rusałka pawik

Ten bardzo pospolity motyl jest ozdobą ogrodów, parków, łąk i obrzeży lasów. Jego cechą rozpoznawczą są oczywiście pawie oczka na skrzydłach. Spełniają one funkcję obronną – kiedy motyl wyczuje zagrożenie, otwiera z charakterystycznym szelestem skrzydła, pokazując drapieżnikowi swoje „oczy”, co ma odstraszyć ewentualnego napastnika. Rusałka pawik jest dość dużym motylem, a jej skrzydła mogą osiągnąć rozpiętość nawet do 6 cm.

Bielinek bytomkowiec

Motyle należące do tego rodzaju cieszą się złą sławą, szczególnie wśród rolników i ogrodników. Jednak bielinka bytomkowca wyróżnia to, że nie jest on wcale szkodnikiem upraw. Żeruje wyłącznie na dziko rosnących roślinach z rodziny krzyżowych, czyli na dzikich krewniakach kapusty. W ciągu roku pojawiają się dwa pokolenia tego motyla, najpierw w kwietniu, a potem w lipcu.

Modraszek ikar

W Polsce występuje dziesięć bardzo podobnych do siebie gatunków z rodziny modraszkowatych. Różnice między nimi wypatrzeć może tylko wprawne oko entomologa. Jednym z powszechniej występujących gatunków jest modraszek ikar. Wyraźny jest tu dymorfizm płciowy. Samiec ma piękne niebieskie skrzydła, natomiast u samicy skrzydła są szarobrunatne, z domieszką błękitu i żółtymi plamkami na końcach. W tych okolicach ulubionymi kwiatami modraszków są koniczyna i wyka.

Polowiec szachownica

Nazwa tego pospolitego motyla jest nieprzypadkowa! Wzór na skrzydłach przypomina szachownicę i jest to wyjątek wśród motyli dziennych, zatem gatunek ten nietrudno jest rozpoznać. Wyraźne, czarno-białe ubarwienie kontrastujące z zielenią traw prawdopodobnie ostrzega drapieżników, gdyż motyl ten jest trujący. Jego skrzydła mają rozpiętość 4-5 cm. Można go spotkać na nasłonecznionych trawiastych terenach, łąkach, ugorach, skrajach lasów, gdzie szczególnie lubi fioletowe kwiaty, np. świerzbnicy lub lawendy.

Miernik zieleniak

W Europie jest to jedna z zaledwie kilku gatunków ciem o zielonym ubarwieniu. Należy do motyli nocnych. Gąsienica porusza się w bardzo specyficzny sposób, jakby własnym ciałem odmierzała długość liści. Żeruje na brzozie, leszczynie, wierzbie iwie i lipie. Postać dorosła, motyl, żywi się sokami ze zranionych drzew i krzewów.

Kraśnik sześcioplamek

Ten mały motyl o krępej budowie i dość krótkich skrzydłach zapewne nie przyciągałby uwagi, gdyby nie jaskrawe ubarwienie. Sześć czerwonych plam na ciemnogranatowych, niemal czarnych skrzydłach ostrzega drapieżców, bowiem kolor jaskrawoczerwony wywołany jest barwiącym je… cyjanowodorem. Owad jest rzeczywiście bardzo trujący, a swój obronny oręż wytwarza z nektaru zawierającego substancje cyjanogenne, pobieranego z roślin motylkowatych, a zwłaszcza z pospolicie tutaj rosnącej komonicy zwyczajnej.  

Łątka dzieweczka

Jest to najpospolitsza i najliczniej występująca ważka pośród krajowych gatunków. Obserwujemy wyraźny dymorfizm płciowy – samce są niebieskie, a samice zielonkawe. U samców na odwłoku znajduje się czarny wzór przypominający literę U. Miejscem życia larw łątki są stawy w Ogrodzie Czerwonym.

Wojsiłka pospolita

Wojsiłki przywodzą na myśl mitologiczne chimery. Są to owady drapieżne o dość skomplikowanej i dziwnej budowie. Można odnieść wrażenie, że poszczególne elementy do siebie nie pasują. Wystarczy się przyjrzeć, aby zaobserwować ryjek jak u ryjkowca, nogi długie jak u komarowatych, skrzydła przypominające sieciarki, żółto-czarny odwłok niczym u szerszenia, a u samca zadziwiające zakończenie odwłoka przypominające kolec jadowy skorpiona. Jednak zamiast kolca posiada jedynie małe szczypce.

Pasikonik zielony

To chyba najbardziej znany i charakterystyczny gatunek pasikonika o dość dużych rozmiarach. Ma około 4 cm, a wraz ze skrzydłami i czułkami nawet ponad 10 cm. Potrafi skakać na bardzo duże odległości, a dźwięki wydaje także w trakcie lotu. Są to owady drapieżne, które bardzo często żywią się szkodnikami upraw. Pasikonika zielonego nie należy brać do rąk, ponieważ dzięki bardzo silnemu aparatowi gryzącemu może nas boleśnie uszczypnąć.